Cudze chwalicie, swego nie znacie – Przyłęk
Postanowiliśmy podzielić się z Wami paroma informacjami o naszych gminnych sołectwach, o których może wiele nie wiecie, ilustrując to przy okazji unikalnymi zdjęciami z drona, które w tym roku zostały wykonane.
Przyłęk ma bardzo skomplikowaną i ciekawą historię. Należy ją poznać i opowiadać, bo choć obecnie jest spokojnym miejscem do życia, wiele przeszli jego mieszkańcy jak i sama wieś, by teraz rozwijać się miarowo i rozrastać.
A zatem – Przyłęk …
…jest to duża wieś leżąca na wschód od Barda w dolinie Nysy Kłodzkiej w miejscu, gdzie kończy się jej przełom przez Góry Bardzkie. Jej słowiańskie początki sięgają XI-XII wieku, kiedy to w tym miejscu istniała już wieś o nazwie Prilanc, leżąca na terenie kasztelani bardzkiej. Nazwa ta oznacza miejsce przy łące lub miejsce przy łęku czyli nizinie nadrzecznej, moczarowatej.
Niedługo później pod wpływem kolonizacji niemieckiej, ta słowiańska miejscowość zmieniła nazwę na Frankenberg, prawdopodobnie na skutek osiedlenia się tutaj osadników z Frankonii, którzy założyli ponownie tę miejscowość.
Pierwsza wzmianka o Przyłęku pochodzi jeszcze z 1189 roku. Dowiadujemy się z niej, że biskup wrocławski Żyrosław darowuje kaplicę w Bardzie joannitom razem z dziesięcinami z Barda, Przyłęku, Dzbanowa i Służejowa. W 1210 roku osadzeni zostają w Przyłęku koloniści niemieccy, a na dokumencie z tej okazji wymieniona jest po raz pierwszy nowa nazwa Frankenberg. Ówczesna osada musiała być duża i co najważniejsze, leżała na ważnej już wówczas drodze handlowej z Wrocławia do Pragi. W 1253 roku był tutaj wójt, a więc była miastem. Miasto posiadało własną mennicę i prawo bicia monety. W kasztelani bardzkiej było w tym czasie jeszcze jedno miasto – Koziniec. Niedługo jednak Przyłęk i Koziniec cieszyły się posiadaniem praw miejskich. Przyłęk już w 1296 roku występuje ponownie jako wieś, Koziniec rok później
Jakie były przyczyny utraty praw miejskich, możemy się tylko domyślać. W tym samym czasie bowiem w pobliżu powstało nowe, lepiej położone i zaplanowane miasto, dzisiejsze Ząbkowice, wówczas Frankenstein i ono przejęło funkcje wymienionych miast. Pod datą 1285 dowiadujemy się także, że w Przyłęku istniał od jakiegoś czasu klasztor dominikanów, którzy w tym roku zostali wygnani przez księcia wrocławskiego Henryka IV Probusa. Książę bowiem był w tym czasie w ostrym konflikcie o dziesięciny z biskupem wrocławskim Tomaszem II. Spór ten skończył się ekspiacją księcia i ufundowaniem we Wrocławiu kolegiaty św. Krzyża, której m.in. nadał 20 łanową prebendę w Przyłęku, należącą do kolegiaty aż do 1810 roku. W 1301 roku wymienia się po raz pierwszy nazwisko sołtysa Przyłęku – Henryka, co jest potwierdzeniem o utracie praw miejskich.
Przez cały niemal XIV wiek trwały spory pomiędzy sąsiadującymi miejscowościami, Bardem i Przyłękiem o dziesięciny, zakończone potwierdzeniem przez papieża Urbana IV zwierzchnictwa nad tymi miejscowościami przez klasztor cystersów w Kamieńcu Ząbkowickim. Na południe od centrum dzisiejszego Przyłęku nad Nysą leżała niegdyś wieś Sand gdzie od najdawniejszych czasów był młyn wodny. W 1393 roku młyn, będący własnością kapituły kolegiaty św. Krzyża we Wrocławiu został sprzedany klasztorowi kamienieckiemu. Od tego czasu Przyłęk składał się z dwóch części: pierwszej, należącej do kolegiaty św. Krzyża i drugiej, południowej zwanej Sand, należącej do klasztoru kamienieckiego. Z XVIII wieku posiadamy pewne dane statystyczne dotyczące Przyłęku. W części należącej do kolegiaty św. Krzyża mieszkało w 1785 roku 19 kmieci, 28 zagrodników i 44 chałupników, razem około 900 mieszkańców. Była tam kuźnia, młyn wodny i dom gminny. W części kamienieckiej znajdował się: kościół, plebania, szkoła, dwór sołtysi i młyn wodny, było 14 domów i zamieszkiwało łącznie 10 chałupników i 90 mieszkańców.
Do Przyłęku należała także kolonia Nowy Świat (to dzisiejszy teren obok stacji Bardo-Przyłęk) zamieszkała przez 214 mieszkańców, która znajdowała się przy drodze przed Bardem. Powstała w miejscu starej gospody, przy której była stajnia oferująca dyliżansom dodatkowe konie. W tym miejscu bowiem droga pnie się stromo pod górę i wozy jadące w kierunku Barda zatrzymywały się aby zaprząc dodatkowego konia. Nazwa pochodziła prawdopodobnie od lasu porastającego ten teren, nazywanego “neues Land”, od którego przysiółek przyjął Neuland. W kolonii już w XVI wieku istniał skład drewna, które było dalej spławiane Nysą. W 1874 roku powstała tutaj stacja kolejowa, a w 1889 roku zbudowano papiernię. W 1241 roku wymieniony jest po raz pierwszy kościół św. Anny w Przyłęku, nad którym patronat wkrótce objęli cystersi z Kamieńca Ząbkowickiego. W 1487 roku na wieży kościelnej zostały zawieszone dzwony, a z 1498 roku pochodzi złoty kielich, używany do końca II wojny światowej.
Podczas wojny trzydziestoletniej wieś została całkowicie zniszczona, a 722 jej obywateli zmarło na skutek zarazy. Dnia 2 maja 1802 roku wybuchł w karczmie obok kościoła pożar, który wkrótce przeniósł się na kościół, powodując jego całkowite zniszczenie. W ciągu następnych 20 lat został odbudowany i rozbudowany do dzisiejszej postaci. Wieża kościelna, która w dolnej części pochodzi jeszcze z XIV wieku została odbudowana dopiero w 1871 roku. W II połowie XIX wieku nastąpił okres industrializacji na terenie Ziemi Ząbkowickiej. Przy dawnym dworcu kolejowym w Bardzie (dzisiejszy dworzec Bardo-Przyłęk) powstała w 1889 roku “Wschodnioniemiecka Fabryka Ligniny i Papieru”. Fabryka specjalizowała się w produkcji celulozy, spirytusu etylowego i papieru pakowego. Zatrudniała przed wojna 450 pracowników. Wytwarzano tutaj także jako produkcję uboczną masę papierniczą z której formowano meble ogrodowe, ule i inne przedmioty.
Czy zainteresowała Was ta historia? A może chcecie opowiedzieć, co się dzieje dziś? Być może macie jakieś wspomnienia lub historie, którymi chcielibyście się podzielić…? A może zdjęcia?
Zapraszamy do naszej „dronowej” fotorelacji!
