Przyłęk
Jest to duża wieś leżąca na wschód od Barda w dolinie Nysy Kłodzkiej w miejscu, gdzie kończy się jej przełom przez Góry Bardzkie. Jej słowiańskie początki sięgają XI-XII wieku, kiedy to w tym miejscu istniała już wieś o nazwie Prilanc, leżąca na terenie kasztelani bardzkiej. Nazwa ta oznacza miejsce przy łące lub miejsce przy łęku czyli nizinie nadrzecznej, moczarowatej.
Sołtys: Henryk Rożniatowski
Niedługo później pod wpływem kolonizacji niemieckiej, ta słowiańska miejscowość zmieniła nazwę na Frankenberg, prawdopodobnie na skutek osiedlenia się tutaj osadników z Frankonii, którzy założyli ponownie tę miejscowość.
Pierwsza wzmianka o Przyłęku pochodzi jeszcze z 1189 roku. Dowiadujemy się z niej, że biskup wrocławski Żyrosław darowuje kaplicę w Bardzie joannitom razem z dziesięcinami z Barda, Przyłęku, Dzbanowa i Służejowa. W 1210 roku osadzeni zostają w Przyłęku koloniści niemieccy, a na dokumencie z tej okazji wymieniona jest po raz pierwszy nowa nazwa Frankenberg. Ówczesna osada musiała być duża i co najważniejsze, leżała na ważnej już wówczas drodze handlowej z Wrocławia do Pragi. W 1253 roku był tutaj wójt, a więc była miastem. Miasto posiadało własną mennicę i prawo bicia monety. W kasztelani bardzkiej było w tym czasie jeszcze jedno miasto – Koziniec. Niedługo jednak Przyłęk i Koziniec cieszyły się posiadaniem praw miejskich. Przyłęk już w 1296 roku występuje ponownie jako wieś, Koziniec rok później
Jakie były przyczyny utraty praw miejskich, możemy się tylko domyślać. W tym samym czasie bowiem w pobliżu powstało nowe, lepiej położone i zaplanowane miasto, dzisiejsze Ząbkowice, wówczas Frankenstein i ono przejęło funkcje wymienionych miast. Pod datą 1285 dowiadujemy się także, że w Przyłęku istniał od jakiegoś czasu klasztor dominikanów, którzy w tym roku zostali wygnani przez księcia wrocławskiego Henryka IV Probusa. Książe bowiem był w tym czasie w ostrym konflikcie o dziesięciny z biskupem wrocławskim Tomaszem II. Spór ten skończył się ekspiacją księcia i ufundowaniem we Wrocławiu kolegiaty św. Krzyża, której m.in. nadał 20 łanową prebendę w Przyłęku, należącą do kolegiaty aż do 1810 roku. W 1301 roku wymienia się po raz pierwszy nazwisko sołtysa Przyłęku – Henryka, co jest potwierdzeniem o utracie praw miejskich.
Przez cały niemal XIV wiek trwały spory pomiędzy sąsiadującymi miejscowościami, Bardem i Przyłękiem o dziesięciny, zakończone potwierdzeniem przez papieża Urbana IV zwierzchnictwa nad tymi miejscowościami przez klasztor cystersów w Kamieńcu Ząbkowickim. Na południe od centrum dzisiejszego Przyłęku nad Nysą leżała niegdyś wieś Sand gdzie od najdawniejszych czasów był młyn wodny. W 1393 roku młyn, będący własnością kapituły kolegiaty św. Krzyża we Wrocławiu został sprzedany klasztorowi kamienieckiemu. Od tego czasu Przyłęk składał się z dwóch części: pierwszej, należącej do kolegiaty św. Krzyża i drugiej, południowej zwanej Sand, należącej do klasztoru kamienieckiego. Z XVIII wieku posiadamy pewne dane statystyczne dotyczące Przyłęku. W części należącej do kolegiaty św. Krzyża mieszkało w 1785 roku 19 kmieci, 28 zagrodników i 44 chałupników, razem około 900 mieszkańców. Była tam kuźnia, młyn wodny i dom gminny. W części kamienieckiej znajdował się: kościół, plebania, szkoła,dwór sołtysi i młyn wodny, było 14 domów i zamieszkiwało łącznie 10 chałupników i 90 mieszkańców.
Do Przyłęku należała także kolonia Nowy Świat (to dzisiejszy teren obok stacji Bardo-Przyłęk) zamieszkała przez 214 mieszkańców, która znajdowała się przy drodze przed Bardem. Powstała w miejscu starej gospody, przy której była stajnia oferująca dyliżansom dodatkowe konie. W tym miejscu bowiem droga pnie się stromo pod górę i wozy jadące w kierunku Barda zatrzymywały się aby zaprząc dodatkowego konia. Nazwa pochodziła prawdopodobnie od lasu porastającego ten teren, nazywanego “neues Land”, od którego przysiółek przyjął Neuland. W kolonii już w XVI wieku istniał skład drewna, które było dalej spławiane Nysą. W 1874 roku powstała tutaj stacja kolejowa, a w 1889 roku zbudowano papiernię. W 1241 roku wymieniony jest po raz pierwszy kościół św. Anny w Przyłęku, nad którym patronat wkrótce objęli cystersi z Kamieńca Ząbkowickiego. W 1487 roku na wieży kościelnej zostały zawieszone dzwony, a z 1498 roku pochodzi złoty kielich, używany do końca II wojny światowej.
Podczas wojny trzydziestoletniej wieś została całkowicie zniszczona, a 722 jej obywateli zmarło na skutek zarazy. Dnia 2 maja 1802 roku wybuchł w karczmie obok kościoła pożar, który wkrótce przeniósł się na kościół, powodując jego całkowite zniszczenie. W ciągu następnych 20 lat został odbudowany i rozbudowany do dzisiejszej postaci. Wieża kościelna, która w dolnej części pochodzi jeszcze z XIV wieku została odbudowana dopiero w 1871 roku. W II połowie XIX wieku nastąpił okres industrializacji na terenie Ziemi Ząbkowickiej. Przy dawnym dworcu kolejowym w Bardzie (dzisiejszy dworzec Bardo-Przyłęk) powstała w 1889 roku “Wschodnioniemiecka Fabryka Ligniny i Papieru”. Fabryka specjalizowała się w produkcji celulozy, spirytusu etylowego i papieru pakowego. Zatrudniała przed wojna 450 pracowników. Wytwarzano tutaj także jako produkcję uboczną masę papierniczą z której formowano meble ogrodowe, ule i inne przedmioty.
